Kí sự thám hiểm sông Đắc Huýt – Dòng sông của đại ngàn xanh

Khúc dạo đầu của giấc mơ rừng

Buổi sáng thứ 7 ngày 4 tháng 10 năm 2025, mặt trời còn e ấp sau những dải mây xám, bầu trời nhuộm màu sương bạc. Tôi thức dậy trong tiếng chim rừng hót ríu rít ở Thiên Ưng Phủ, mảnh đất mà tôi đã đặt tên bằng tất cả niềm tin rằng đất cũng có linh hồn. Cả không gian như vừa tỉnh giấc sau cơn mưa đêm. Trên mặt hồ, những giọt nước còn đọng trên lá non, lăn xuống tạo thành những vòng tròn lăn tăn như hơi thở của đất.

Phía xa, rừng Bù Gia Mập mờ trong khói sương. Đó không chỉ là rừng – mà là một thế giới cổ xưa còn sót lại, nơi cây cối mọc chằng chịt như tấm thảm xanh trải dài vô tận. Người dân địa phương kể rằng có những thân dầu song nàng phải bốn người ôm mới hết, có cây giáng hương, cẩm lai đứng trầm mặc như những pho tượng nghìn năm. Giữa rừng ấy, sông Đắc Huýt lặng lẽ uốn mình như một con rồng nước, vừa hiền hòa vừa dữ dội, mang theo phù sa, ký ức và hơi thở của đại ngàn.

Sáng ấy, tôi cùng Phương – quản gia của Thiên Ưng Phủ và Thiên Mã Viên – chuẩn bị cho chuyến thám hiểm mà chúng tôi gọi là “Hành trình vào trái tim xanh”. Bữa sáng giản dị ở Thiên Ưng Phủ có cơm trắng, măng kho, trứng luộc và trà Thái Nguyên, nhưng vị ngon không nằm trong món ăn – nó nằm trong niềm háo hức của hai kẻ sắp dấn thân vào một cuộc phiêu lưu không đoán định.

Phương cười, bảo: “Hôm nay mà trời nắng, vào rừng là đẹp nhất.”
Tôi đáp: “Còn nếu mưa ào xuống, thì đó sẽ là bản hòa tấu của rừng.”
Cả hai nhìn nhau, cười nhẹ. Giữa tiếng chim và gió, chuyến đi bắt đầu như một khúc nhạc mở đầu cho thiên sử về rừng.

Con thuyền nhỏ và dòng sông lớn

Chiếc xuồng máy 7 ngựa mượn của anh Út Len nằm chờ bên bến. Phương kiểm tra lại bình xăng, áo phao, nước uống và dao rựa. Tôi thì mang theo cặp tonfa bằng gỗ sồi Canada – thứ vũ khí tôi thường dùng khi luyện Karate – nhưng lần này không phải để chiến đấu, mà như một “vật hộ thân”, một mảnh tinh thần của thế giới văn minh mang theo giữa thiên nhiên hoang dã.

Chúng tôi rời bến lúc 9 giờ sáng. Thiên Ưng Phủ lùi dần phía sau, những mái nhà, hàng cau, vườn cỏ xanh bị nuốt dần vào khoảng xa mù khói. Mặt nước ban đầu phẳng lặng, ánh nắng buổi sớm phản chiếu thành muôn vệt bạc lấp lánh như hàng ngàn mảnh gương. Thuyền lướt qua sừng Hà Mã, mỏm đất cong uốn như chiếc sừng chìm trong nước. Dòng sông mở rộng, uốn mình qua những triền rừng dốc thoai thoải. Hai bên bờ, những cây sao đen, cây dầu rái, gõ đỏ, bằng lăng tím, cà chít, vên vên, chò chỉ mọc ken dày, rễ cắm sâu xuống lòng đất, ngọn vươn lên trời như chạm vào mây. Những tán lá giao nhau thành mái vòm khổng lồ, ánh sáng xuyên qua chỉ còn những dải sáng mảnh như sợi tơ.

Mỗi khi gió thổi, rừng ngân lên tiếng xào xạc trầm trầm, nghe như lời gọi mời của đại ngàn. Tôi ngước nhìn lên, thấy một đàn chim két ngũ sắc đang bay thành đàn, cánh của chúng ánh đỏ, xanh, vàng rực rỡ trong nắng. Một con đại bàng đất sải cánh bay qua, bóng của nó quét ngang mặt nước. Tôi bất giác nhớ đến câu thơ mình từng viết:

“Thiên Ưng sải cánh bay qua hồ, Thiên Mã tung vó dọc bến mơ...”

Hóa ra, cảm hứng không phải chỉ đến từ trí tưởng tượng. Nó có thật, đang sống động giữa trời và nước trước mắt tôi.

Hồ Cần Đơn – Tấm gương của trời

Khoảng 30 phút sau, chúng tôi đến vùng hồ Cần Đơn. Nơi ấy như một biển trời nhỏ giữa rừng. Mặt nước dâng cao, những gốc tràm, gáo vàng, bạch đàn, lộc vừng ngập nửa thân, trổ hoa trắng và đỏ, hương thoang thoảng. Những cây khô trơ trụi vươn cành giữa lòng hồ, như những bàn tay hóa thạch đang vươn lên đón gió. Thỉnh thoảng, vài con bói cá lao vút xuống mặt nước, để lại tiếng “tách” khẽ rồi biến mất. Chim diều hâu lượn vòng cao, tiếng kêu vang vọng. Xa xa, một đàn vịt trời xếp hàng trên mặt nước, nối nhau thành hàng dài như chuỗi ngọc đang trôi. Gió từ đầu nguồn thổi đến, mang theo hơi lạnh và mùi phù sa. Tôi hít một hơi thật sâu – mùi ấy vừa nồng nàn vừa cổ xưa, như thể mình đang hít vào một phần ký ức của Trái đất.

Chúng tôi ghé bán đảo hình lưỡi câu, nơi những rặng lồ ô và tre rừng mọc sát bờ, tiếng lá xào xạc như lời thì thầm. Trên bờ có vài đóa lan rừng tím biếc, bám trên thân gỗ mục. Tôi cúi xuống, nước phản chiếu bóng mình lẫn với mây trời – một khoảnh khắc bình yên đến lạ.

Bán đảo lưỡng cư và người giữ rừng

10 giờ rưỡi, chúng tôi đến ốc đảo của anh Bảy Lâm – nơi cư ngụ của một người sống hòa cùng rừng. Nhà anh nằm giữa biển nước, những cây keo nước, bạch đàn, trâm bầu, gõ đỏ mọc quanh. Tán lá phản chiếu xuống mặt sông xanh lơ, trông như thế giới dưới đáy gương. Tôi gọi đó là “bán đảo lưỡng cư” – nơi con người và cây cối cùng thích nghi với cả hai mùa nước và mùa khô.

Anh Bảy không có nhà. Phương cho thuyền vòng qua, và chúng tôi gặp anh bên kia sông, đang chuẩn bị cho chuyến xà lan gỗ. Anh cười hiền, làn da sạm nắng, đôi mắt ánh lên vẻ từng trải của người hiểu rừng hơn cả chính mình. Anh chỉ tay về hướng thượng nguồn:
“Đi ngược lên đó là trạm kiểm lâm số 2. Qua khỏi đó là vào rừng quốc gia. Nước năm nay mạnh lắm, coi chừng máy yếu thì không tới cầu Đắc Huýt đâu.”

Câu nói vừa là lời dặn, vừa như một lời thách thức ngầm của dòng sông. Chúng tôi cảm ơn, rồi tiếp tục hành trình.

Cửa ngõ của Bù Gia Mập

Qua khỏi khu sinh thái Suối Ké và Suối Tưng, không còn thấy bóng nhà dân. Rừng bắt đầu chiếm lĩnh không gian. Hai bên bờ, những cây trâm rừng, sao đen, dầu rái, bằng lăng nước mọc chen chúc. Dây leo, dương xỉ, rêu phong phủ kín các gốc cây. Mỗi khúc cua là một khung cảnh mới – đôi khi mở ra khoảng trời rực nắng, đôi khi tối sẫm như đêm.

Bước vào đại ngàn

Qua trạm, rừng như nuốt chửng lấy chúng tôi. Cây cối chen kín cả hai bên, rễ đâm xuống nước như những con rắn khổng lồ của đất. Nước đổi màu, từ nâu sang xanh đậm rồi thành đen sẫm, phản chiếu bầu trời mây vỡ. Âm thanh của thế giới bên ngoài biến mất. Chỉ còn tiếng máy xuồng, tiếng chim và tiếng lá cọ vào nhau. Tôi thấy những bụi phong lan trắng muốt, rêu xanh bám dày trên thân cây, hoa dẻ rừng tỏa hương nhẹ. Một đàn vẹt xanh, chim sáo nâu, chào mào rừng bay vụt qua, để lại tiếng ríu rít vang vọng. Bên bờ, những cây dầu lông, cây sến, cây căm xe, cây mun sọc đứng trầm mặc. Cảnh tượng ấy khiến tôi cảm thấy nhỏ bé như một hạt bụi lạc trong linh hồn của rừng.

Gió nổi lên, mang theo hương đất, hương lá, và mùi nước sông đục. Tôi đưa tay chạm xuống nước – mát lạnh đến rùng mình. Đó là hơi thở nguyên thủy, chưa từng bị chạm bởi khói bụi của đời.

Bữa trưa dưới tán cây cổ thụ

Gần 1 giờ chiều, chúng tôi ghé vào bên phải dòng sông, nơi một cây đa cổ thụ mọc giữa bờ đá. Rễ cây to như những con trăn cổ xưa, ôm chặt lấy lòng đất. Chúng tôi buộc thuyền, ngồi nghỉ dưới bóng râm. Cảnh vật yên tĩnh đến mức chỉ còn nghe tiếng gió và tiếng nước va nhẹ vào mạn thuyền.

Phương mở balô, lấy ra hai hộp xôi, vài lát bánh mì và chai nước lọc. Bữa ăn giản dị đến mức buồn cười, nhưng giữa rừng, nó ngon đến lạ. Tôi nhai từng miếng xôi, cảm nhận vị nếp dẻo hòa vào mùi đất và gió.

Một lát sau, có tiếng máy nhỏ vang lên – một người đàn ông trẻ chèo xuồng lại gần. Anh tên Sơn, dân địa phương đi kiểm tra bẫy chim. Chúng tôi mời anh ăn cùng. Anh kể:
“Trên này nhiều loài chim lắm – có cả trĩ đỏ, công lam, và đại bàng rừng. Đêm đến, tiếng chúng gọi nhau nghe như dàn nhạc trời.”
Tôi hỏi: “Anh không sợ cô đơn à?”
Anh cười: “Ai từng sống với rừng rồi thì thấy ở thành phố mới cô đơn.”

Câu nói ấy khiến tôi im lặng rất lâu. Trong khoảnh khắc ấy, ...tôi hiểu: rừng không chỉ là nơi trú ẩn của sinh vật, mà còn là nơi trú ẩn của tâm hồn con người.

Thử thách của dòng nước

Chia tay Sơn, chúng tôi tiếp tục đi ngược dòng. Nước bắt đầu cuộn mạnh, dòng chảy không còn hiền hòa nữa. Tiếng máy gào lên từng chập, mũi thuyền rung bần bật. Phương nắm chặt tay lái, gương mặt đanh lại, mắt không rời khỏi mặt nước đang sôi sục phía trước. Tôi nhìn quanh – hai bên là rừng già đổ bóng, những thân cây khổng lồ chụm lại như bức tường xanh khép kín. Phía trước, sóng trắng tung bọt, đập ầm ầm vào đá, âm vang như tiếng trống ngàn năm của đại ngàn Bù Gia Mập.

Một đợt sóng lớn bất ngờ ập tới, nhấc bổng con xuồng nhỏ. Cả hai chúng tôi cùng khựng lại, tim thót lên.
“Thôi! Quay lại thôi!” – tôi hét lên, giọng lẫn trong tiếng gió rít.

Phương nghiêng người, toàn thân gồng lên. Mồ hôi lăn dài trên trán, hòa với nước bắn tung tóe từ mũi thuyền. Xuồng tròng trành dữ dội, nghiêng ngả như con ngựa hoang đang vùng chạy giữa bão. Mỗi cú nảy khiến thân thuyền rền lên, tiếng chân vịt kêu “tạch tạch” nghe như tiếng kêu thảm thiết giữa lòng sông hung dữ.

Mọi thứ diễn ra chỉ trong vài giây – nhưng đối với chúng tôi, nó dài như một giấc mơ căng thẳng không hồi kết. Cảnh vật xung quanh nhòe đi, chỉ còn màu nước, tiếng gió và sự sống treo lơ lửng giữa bọt trắng.

Rồi, trong khoảnh khắc tưởng như vô tận ấy, chiếc xuồng bỗng vọt lên – một cú nhấc mình kỳ lạ, như thể con sông muốn thử sức con người. Thuyền lao qua mảng chà cây bụi, lướt vụt giữa hai thân cây, rồi rơi “ẦM!” xuống mặt sông. Một cơn chấn động rung lên khắp người. Nước bắn tung, tràn qua mạn, tạt thẳng vào mặt, mặn chát và lạnh buốt.

Chúng tôi ôm chặt mạn thuyền, thở hổn hển. Tiếng máy vẫn nổ giật cục, hòa cùng tiếng tim đập dồn dập trong ngực. Dòng nước cuộn xoáy xung quanh như muốn nuốt lấy tất cả, rồi dần dịu lại, chỉ còn tiếng bọt tan lăn tăn.

Khi nhận ra mình vẫn còn sống, cả hai nhìn nhau – đôi mắt mệt lả mà ánh lên niềm vui không nói nên lời. Rồi cả hai cùng bật cười. Một tràng cười vang dài, khản đặc, điên dại, tan vào gió và tiếng nước. Đó là tiếng cười của hai kẻ vừa bước qua ranh giới giữa sợ hãi và diệu kỳ – giữa con người nhỏ bé và sức mạnh khôn lường của thiên nhiên.

Con người không thể chinh phục được dòng sông.
Nhưng đôi khi, dòng sông chấp nhận cho ta đi qua — chỉ để nhắc rằng, chúng ta từng được sống.

Chiều trên sông Đắc Huýt

Khi dòng nước dịu lại, chúng tôi buông tay để thuyền trôi tự nhiên theo con nước. Bầu trời mở rộng, mây trắng bồng bềnh. Mặt sông phản chiếu ánh hoàng hôn như dát vàng. Tiếng chim vạc gọi bầy, tiếng ve rừng bắt đầu râm ran. Xa xa, vài con khỉ đuôi dài chuyền cành, tiếng kêu vang vọng.

Ánh nắng cuối ngày chiếu qua kẽ lá, tạo thành những vệt sáng lung linh trên mặt nước. Tôi nhìn quanh – nơi đây, mọi thứ đều có linh hồn: cỏ, cây, sông, chim. Dường như thiên nhiên đang trò chuyện bằng thứ ngôn ngữ riêng, thứ ngôn ngữ không cần lời.

Chúng tôi ghé vào một lối mòn nhỏ bên bờ, đi bộ chừng hai cây số vào rừng. Con đường đất đỏ trơn trượt, lá mục dày đến nửa gang tay. Mùi ẩm của rừng xộc lên nồng nàn. Dương xỉ, mây leo, địa lan, và những bụi cỏ tranh cao quá đầu người tạo thành một mê cung tự nhiên. Mỗi bước chân là một khám phá mới, mỗi hơi thở là một mảnh ký ức.

Phương bẻ vài ống măng non, bảo: “Mang về tối nấu canh ăn.” Tôi gật đầu, nhưng lòng vẫn còn mải ngắm vệt nắng cuối cùng đang rơi trên thân cây dầu rái khổng lồ – ánh vàng ấy như vệt son cuối cùng của ngày.

Đêm ở Thiên Ưng Phủ – khi rừng kể chuyện

Chúng tôi về lại Thiên Ưng Phủ khi mặt trời đã lặn hẳn. Cơn mưa chiều kéo đến, mưa rừng nặng hạt và bền bỉ. Tiếng mưa rơi trên mái lá nghe như tiếng trống đồng vọng từ ngàn xưa. Trong căn chòi Phá Sóng, ánh đèn điện năng lượng mặt trời hắt ra mờ ấm. Bên ngoài, gió thổi qua vườn điều kêu xào xạc, côn trùng hòa nhịp thành bản nhạc đêm.

Tôi nằm lặng, lắng nghe tiếng mưa và nghĩ về ngày hôm nay – một ngày mà tôi đã thấy rừng thở, sông sống, và lòng người hòa vào đất trời. Mỗi con sóng, mỗi tán lá, mỗi tiếng chim đều khắc sâu vào ký ức như một chương trong cuốn sách của thiên nhiên. Tôi hiểu rằng mình không chỉ đi qua một con sông, mà là đi qua chính sự nhỏ bé và ngạo mạn của con người để tìm lại lòng tôn kính dành cho đất mẹ.

Các bạn ơi! Sông Đắc Huýt không chỉ là một dòng sông. Nó là huyết mạch của rừng Bù Gia Mập, là con đường dẫn ta vào miền ký ức nguyên thủy của đất trời. Trên dòng nước ấy, bạn sẽ thấy những dải rừng cổ thụ, những cánh chim sặc sỡ, những đàn cá ẩn hiện dưới ánh nắng, và hơn hết, bản giao hưởng bất tận giữa nước, gió và linh hồn của rừng.

Nếu bạn từng thấy mệt mỏi giữa phố thị, hãy thử một lần rời khỏi mọi tiện nghi, ngồi trên con xuồng nhỏ, để sông đưa bạn đi giữa đại ngàn. Hãy lắng nghe tiếng nước vỗ mạn thuyền, tiếng chim gọi bầy, và cảm nhận hơi thở của đất mẹ. Vì chỉ khi ta chạm đến sự hoang sơ, ta mới hiểu thế nào là tự do đích thực.

“Trời lặng mây trôi in bóng nước,
Cỏ mềm nghiêng bóng đón chiều thơ.”

Rừng vẫn ở đó, sông vẫn chảy, chim vẫn bay.
Chỉ chờ những kẻ mộng mơ đủ can đảm để lên đường.

Nguyễn Ngọc Vũ – Chủ nhật, ngày 5/10/2025.