1. Brunei – Vương quốc dầu mỏ giữa lòng Đông Nam Á
Nhân dịp được mời đến Miri, Sarawak, Malaysia làm keynote speaker cho hội thảo iCERI2025, tôi dành ngày thứ ba để mua tour tham quan Brunei Darussalam – “Ngôi nhà của hòa bình”.
Brunei có một hành trình độc lập khá đặc biệt trong khu vực. Sau khi trở thành thuộc địa bảo hộ của Anh vào năm 1888, Brunei vẫn giữ lại chế độ quân chủ và quyền cai trị của Quốc vương. Khi Liên bang Malaysia được thành lập năm 1963, Anh từng khuyến khích Brunei gia nhập cùng Malaysia, nhưng Sultan Omar Ali Saifuddien III khi ấy đã từ chối, do lo ngại mất quyền kiểm soát tài nguyên dầu khí và địa vị của hoàng gia. Quyết định đó giúp Brunei tránh được những xung đột sắc tộc và chính trị trong khu vực, đồng thời bảo toàn quyền tự trị. Sau gần một thế kỷ dưới sự giám hộ của Anh, Brunei chính thức giành độc lập vào ngày 1 tháng 1 năm 1984, trở thành quốc gia Hồi giáo độc lập nhỏ nhất nhưng giàu có nhất Đông Nam Á.
Văn hóa Brunei chịu ảnh hưởng sâu đậm từ Hồi giáo và chữ Ả Rập. Trên khắp đường phố, các biển hiệu đều được viết bằng chữ Jawi – dạng chữ Ả Rập được cải biên để ghi âm tiếng Mã Lai. Chữ Jawi xuất hiện ở vùng này từ thế kỷ 14 khi đạo Hồi lan truyền đến quần đảo Mã Lai, trở thành biểu tượng thiêng liêng của văn hóa và tôn giáo.
Một điểm đặc trưng khác là mọi nhà hàng tại Brunei đều phải tuân thủ quy định HALAL, nghĩa là thực phẩm và quy trình chế biến phải phù hợp với luật Hồi giáo Shariah: thịt phải được giết mổ theo nghi lễ cầu nguyện, không dùng thịt heo, rượu, hay bất kỳ sản phẩm nào từ động vật bị coi là ô uế. Nhà hàng có chứng nhận HALAL được cấp bởi chính phủ, thể hiện sự tôn trọng tôn giáo và đảm bảo an toàn thực phẩm.
Nhờ giữ vững niềm tin và truyền thống như vậy, Brunei vừa hiện đại, vừa thấm đẫm tinh thần Hồi giáo đặc trưng. Brunei nổi tiếng với văn hóa Hồi giáo thanh lịch, thiên nhiên nguyên sinh và nền kinh tế dầu khí trù phú. Người dân hiền hòa, sống chậm rãi giữa những khu phố sạch sẽ, ít khói bụi. Điều khiến tôi ấn tượng là mọi xe hơi đều phải để kính trong suốt, thể hiện sự minh bạch và an toàn. Phần lớn những người tôi gặp là lao động nhập cư – người Philippines, Indonesia, Bangladesh – đảm nhiệm công việc phổ thông. Còn người Brunei bản địa vốn được chính phủ chu cấp rất nhiều: nhà ở, y tế, giáo dục, và cả trợ cấp tiền mặt cho phụ nữ độc thân. Họ không phải đóng thuế thu nhập, được mua xăng với giá rẻ như cho, và hầu hết đều sống sung túc nhờ cổ tức dầu mỏ. Nhiều người không cần đi làm vẫn sống đủ đầy, dành thời gian cho việc tôn giáo, nghệ thuật và du lịch nội địa.
2. Lên đường sang Brunei
8h30 sáng, tôi khởi hành cùng hướng dẫn viên kiêm tài xế Sulaiman. Sau hơn một giờ lái xe qua những cánh rừng rậm rạp và vài chốt kiểm soát, chúng tôi đến cửa khẩu biên giới Sarawak – Brunei. Passport của tôi được đóng dấu xuất nhập cảnh của hai nước – một trải nghiệm nhỏ nhưng đáng nhớ, đánh dấu lần đầu tiên tôi đặt chân đến vương quốc giàu có này.
3. Thị trấn Tutong – Khoảnh khắc bình yên
10h30, chúng tôi dừng chân tại Tutong, một thị trấn nhỏ yên bình bên bờ sông. Tôi nhâm nhi tách cà phê nóng, nhìn người dân câu cá trên bến nước. Không gian tĩnh lặng, chỉ nghe tiếng gió và tiếng nước vỗ vào bờ. Cuộc sống ở đây như đứng ngoài thời gian.
4. The Empire Brunei – Cung điện trong mơ
11h sáng, tôi đặt chân đến The Empire Brunei, khách sạn 7 sao tráng lệ được mệnh danh là “viên ngọc của Đông Nam Á”. Nơi đây từng là cung điện riêng của em trai Quốc vương Hassanal Bolkiah, sau đó được chuyển đổi thành khách sạn sang trọng bậc nhất thế giới và chính thức khánh thành vào năm 2000. The Empire không chỉ là biểu tượng của sự giàu có mà còn thể hiện niềm tự hào quốc gia của Brunei – một vương quốc nhỏ bé nhưng sở hữu tiềm lực kinh tế khổng lồ nhờ dầu mỏ.
Ngay khi bước vào sảnh chính, tôi choáng ngợp trước trần cao mạ vàng 24K, cột cẩm thạch Ý sáng bóng, cùng đèn chùm pha lê Áo lung linh như hàng ngàn vì sao. Kiến trúc của The Empire là sự kết hợp tinh tế giữa vẻ lộng lẫy của Ả Rập và sự tinh xảo của châu Âu, tạo nên một không gian vừa quyền quý vừa thanh lịch. Mỗi góc nhìn đều như một bức tranh – từ hành lang lát đá cẩm thạch phản chiếu ánh nắng, đến hồ nước xanh biếc trải dài ra phía biển Đông, nơi sóng lăn tăn hôn nhẹ bờ cát trắng.
Khách sạn có vài trăm phòng hạng sang, mỗi phòng đều có ban công nhìn ra biển và nội thất dát vàng. Người dân Brunei kể rằng chỉ những nguyên thủ quốc gia, hoàng tộc hoặc triệu phú mới thường xuyên lui tới đây. Tôi đi dạo quanh khu vườn xanh mát, lắng nghe tiếng gió và tiếng sóng hòa quyện trong không gian tĩnh lặng. The Empire Brunei không chỉ là khách sạn – mà là một biểu tượng của giấc mơ xa hoa, yên bình và đầy tự hào giữa vương quốc dầu mỏ nhỏ bé này.
5. Nhà thờ Hồi giáo Jame’ Asr Hassanil Bolkiah – Vẻ đẹp của đức tin
12h30, tôi dừng chân tại Jame’ Asr Hassanil Bolkiah Mosque, nhà thờ Hồi giáo lớn nhất và lộng lẫy nhất Brunei, nằm giữa lòng thủ đô Banda Seri Begawan. Công trình được khánh thành năm 1994, đánh dấu 25 năm trị vì của Quốc vương Hassanal Bolkiah, và mang tên chính ngài – biểu tượng của quyền lực, tín ngưỡng và lòng trung thành của người dân Brunei đối với hoàng gia.
Từ xa, nhà thờ hiện lên như một vương miện vàng khổng lồ, với 29 mái vòm dát vàng thật lấp lánh dưới ánh mặt trời, tượng trưng cho 29 đời quốc vương Brunei. Xung quanh là bốn ngọn tháp cao vút được trang trí bằng gạch men xanh lam và họa tiết Ả Rập tinh xảo, phản chiếu ánh sáng như những ngọn đuốc thiêng dẫn đường cho tín đồ Hồi giáo đến cầu nguyện.
Bước qua cổng chính, tôi choáng ngợp trước khu vườn được chăm sóc tỉ mỉ, đài phun nước uốn lượn và hàng cọ xanh rì. Bên trong điện chính, không gian mát lạnh, tĩnh lặng, chỉ còn tiếng bước chân vang lên trên nền đá cẩm thạch trắng nhập từ Ý. Ánh sáng xuyên qua những tấm kính màu tạo nên muôn vệt sắc lung linh, hòa cùng hương trầm thoang thoảng khiến tâm hồn tôi như được gột rửa.
Khi ngẩng nhìn lên mái vòm dát vàng, tôi cảm nhận rõ vẻ đẹp của đức tin – vừa hùng vĩ vừa khiêm nhường. Giữa thế giới vật chất xa hoa, Jame’ Asr Hassanil Bolkiah Mosque vẫn là nơi chạm đến phần sâu thẳm của con người, nơi nghệ thuật và tâm linh hòa làm một, làm nên biểu tượng bất tử của Brunei thanh bình và mộ đạo.
6. Royal Regalia Museum – Dấu ấn hoàng gia và tình hữu nghị Việt Nam
14h, tôi đến Royal Regalia Museum, bảo tàng quốc gia của Brunei, nằm ngay trung tâm thủ đô Banda Seri Begawan. Đây là nơi lưu giữ những bảo vật, lễ phục và hiện vật quý giá của Hoàng gia Brunei, biểu trưng cho quyền uy và sự thịnh vượng của một vương triều kéo dài hàng thế kỷ. Công trình được khánh thành vào năm 1992, nhằm kỷ niệm 25 năm trị vì của Quốc vương Hassanal Bolkiah, người được xem là hiện thân của sự thịnh trị và lòng sùng đạo trong xã hội Brunei.
Tòa nhà có kiến trúc mái vòm đặc trưng Hồi giáo, kết hợp với đá cẩm thạch, kính pha lê và ánh sáng tự nhiên, tạo nên không gian vừa trang nghiêm vừa huy hoàng. Ngay khi bước vào sảnh, tôi bị choáng ngợp bởi ngai vàng mạ vàng khổng lồ, nơi nhà vua từng ngồi trong các buổi lễ đăng quang. Xung quanh là xe rước hoàng gia, kiếm quý, vương miện, và hàng trăm quà tặng ngoại giao từ khắp thế giới.
Điều khiến tôi chú ý nhất là khi nhìn thấy nhiều bức tranh và quà lưu niệm do Bộ Ngoại giao Việt Nam gửi tặng, được trưng bày trang trọng giữa không gian lộng lẫy. Những món quà ấy không chỉ là vật phẩm hữu nghị mà còn là biểu tượng của mối quan hệ nồng ấm giữa Việt Nam và Brunei – hai quốc gia Đông Nam Á cùng tôn vinh hòa bình, phát triển và lòng hiếu khách.
Royal Regalia Museum không chỉ là nơi lưu giữ lịch sử hoàng gia, mà còn là câu chuyện về sự kết nối giữa các dân tộc. Bước ra khỏi bảo tàng, tôi vẫn còn vương vấn cảm giác như vừa rời khỏi một thế giới hoàng kim, nơi quyền lực và văn hóa hòa quyện trong ánh sáng vàng rực rỡ.
7. Dọc sông Brunei – Gió, rừng và khỉ
Trong suốt chuyến đi, khoảnh khắc đáng nhớ nhất với tôi là khi được ngồi cano xuôi dòng sông Brunei, con sông hiền hòa uốn lượn ôm trọn thủ đô Banda Seri Begawan. Chiếc cano nhỏ rẽ nước lao vun vút, để lại sau lưng dải bọt trắng lấp lánh dưới nắng. Hai bên bờ, rừng đước nguyên sinh trải dài bất tận – những gốc cây to như cột đình, rễ tua tủa đan vào nhau như một mê cung tự nhiên hùng vĩ. Không khí mằn mặn của nước và mùi bùn non quyện lại, mang theo hơi thở nguyên sơ của đất trời.
Đến một khúc sông yên tĩnh, người lái giảm tốc. Tôi bất chợt nhìn thấy một gia đình khỉ – bố mẹ và hai con nhỏ – đang thong thả ngồi trên cành đước, hái lá non mà nhai chậm rãi, dường như chẳng bận tâm gì đến con người. Khung cảnh ấy thật bình yên, gợi cảm giác như thời gian nơi đây chảy chậm hơn, trong trẻo và thuần khiết.
Rồi chiếc cano tăng tốc, gió táp vào mặt, mang theo vị mặn của sông, khiến tôi thấy mình như tan vào thiên nhiên. Cảm giác ấy vừa tự do, vừa phóng khoáng – một khoảnh khắc hiếm hoi mà tôi hoàn toàn buông bỏ mọi suy nghĩ thường nhật.
Khi quay về, cano lướt qua làng chài trên sông, những ngôi nhà sàn gỗ cổ, trường học nổi, và cả đồn cảnh sát dựng trên mặt nước. Mỗi công trình phản chiếu xuống dòng sông lấp lánh, như kể câu chuyện về một Brunei vừa giản dị, vừa kiêu hãnh. Trong ánh hoàng hôn nhạt, tôi thầm nghĩ: có lẽ đây chính là linh hồn thật sự của vương quốc dầu mỏ – nơi thiên nhiên và con người hòa làm một.
8. Nhà thờ Hồi giáo Omar Ali Saifuddien – Viên ngọc giữa hồ nước
15h20, tôi đến Masjid Omar Ali Saifuddien, công trình được xem là trái tim của thủ đô Banda Seri Begawan và là biểu tượng tôn giáo – nghệ thuật vĩ đại nhất của Brunei. Nhà thờ được xây dựng năm 1958 dưới triều Sultan Omar Ali Saifuddien III, người được tôn kính như “Cha của Brunei hiện đại”. Ông không chỉ là một nhà lãnh đạo tài ba mà còn là người có tầm nhìn sâu sắc trong việc kết hợp tín ngưỡng Hồi giáo với tinh hoa kiến trúc thế giới.
Từ xa, mái vòm vàng khổng lồ của nhà thờ đã rực sáng dưới nắng chiều, soi bóng xuống hồ nhân tạo bao quanh. Một cây cầu đá trắng uốn lượn dẫn ra một con thuyền hoàng gia tái hiện bằng đá cẩm thạch, gợi nhớ truyền thống biển cả của người Brunei xưa. Toàn bộ công trình được xây bằng đá cẩm thạch Ý, đèn pha lê Anh, thảm Ba Tư, và đá granit Thượng Hải, minh chứng cho sự giao hòa tinh tế giữa văn hóa Đông – Tây.
Khi tôi đi quanh hồ, mặt nước phẳng lặng như gương, phản chiếu mái vòm vàng, tháp minaret cao vút, và những hàng cọ đung đưa trong gió. Dù hôm nay du khách không được vào chính điện, chỉ đứng bên ngoài thôi, tôi cũng cảm nhận được sự tôn nghiêm và bình yên tuyệt đối.
Ánh chiều buông nhẹ trên mặt hồ, nhuộm vàng cả không gian. Tôi đứng lặng hồi lâu, cảm nhận nhịp thở thanh thoát của một thành phố mà đức tin và vẻ đẹp song hành. Masjid Omar Ali Saifuddien quả thật xứng đáng được gọi là “viên ngọc giữa hồ nước” – nơi ánh sáng, nghệ thuật và tâm linh hòa quyện thành một bản giao hưởng thiêng liêng.
9. Istana Nurul Iman – Cung điện của ánh sáng
15h45, tôi có mặt tại Istana Nurul Iman, nghĩa là “Cung điện của Ánh sáng Đức tin” trong tiếng Ả Rập – hoàng cung lớn nhất thế giới và cũng là nơi ở chính thức của Quốc vương Hassanal Bolkiah cùng hoàng tộc Brunei. Cung điện được hoàn thành vào năm 1984, đúng dịp quốc gia này giành độc lập, như một tuyên ngôn về sự thịnh vượng, quyền lực và lòng sùng đạo của vương quốc nhỏ bé nhưng giàu có này.
Kiến trúc của Istana Nurul Iman do kiến trúc sư người Philippines Leandro V. Locsin thiết kế, mang đậm phong cách Hồi giáo kết hợp hiện đại, với các mái vòm vàng lấp lánh, cột đá cẩm thạch trắng và những đường nét uốn lượn mềm mại như dòng sông Brunei chảy quanh thủ đô. Cung điện có hơn 1.700 phòng, 257 phòng tắm, 5 hồ bơi, 44 cầu thang và một nhà thờ riêng có sức chứa hàng nghìn người – tất cả được bao bọc bởi vườn cọ xanh mướt và triền đồi thoai thoải nhìn ra sông.
Dù khách du lịch không được phép vào trong, tôi vẫn đứng thật lâu trước cổng vàng uy nghi, nơi lính gác thay phiên đứng canh trong bộ đồng phục trắng tinh. Ở phía xa, mái vòm dát vàng của cung điện phản chiếu ánh chiều tà, tỏa sáng giữa nền trời xanh thẳm. Không gian tĩnh lặng, chỉ có tiếng gió nhẹ lay hàng cọ và vài chú chim nhỏ bay ngang qua.
Khoảnh khắc ấy, tôi cảm nhận rõ sức mạnh mềm của Brunei – một đất nước không phô trương, nhưng ánh lên sự giàu sang, trật tự và đức tin. Istana Nurul Iman không chỉ là cung điện của ánh sáng vật chất, mà còn là ánh sáng tinh thần soi chiếu cả vương quốc dầu mỏ này.
Kết luận
Brunei giàu có nhưng nhỏ bé, thủ đô không quá tráng lệ, song thiên nhiên còn hoang sơ và thanh bình. Một ngày ngắn ngủi nhưng đầy ấn tượng – vừa xa hoa, vừa tĩnh tại. Giá mà vợ tôi đi cùng hôm nay, chắc hẳn cô ấy sẽ thích lắm – nhất là khi gió trên dòng sông Brunei thổi nhẹ qua mái tóc, và ánh hoàng hôn dát vàng lên những mái vòm xa xa.